Namibië, waar de ziel tot rust komt

Namibië ontwaakt in alle vroegte. De hemel kleurt oranjeroze met gele flarden van de opkomende zon. De brander krast stevig en spuwt een flinke vlam uit. De hitte brandt op onze gezichten. Daar gaan we, geruisloos omhoog. Binnen enkele seconden zweven we op 1100 meter hoogte boven een van de meest uitgestrekte en oudste woestijnen van onze planeet: de Namib. De vlam dooft en de oorverdovende stilte keert terug. Er is geen vergelijkbare plek op aarde zoals Namibië. Het staat synoniem voor desolaat, ruig en ongerept. Een land vol contrasten, waar zoogdieren zich hebben aangepast aan de erbarmelijke omstandigheden van de woestijn. Het zijn perfecte ingrediënten voor een onvergetelijk avontuur.

Hoogste duinbergketen

Het vroege ochtendlicht danst sierlijk over de bruine bergtoppen, die een lichtblauwe glans krijgen. Het heeft een betoverende, bijna serene werking. In de verte kleuren de hoge, golvende duinen van Sossusvlei okerrood. Helaas staat er te weinig wind om deze eeuwige duinen te bereiken, waarvan Big Daddy met zijn 325 meter de hoogste klimbare berg is. Maar gelukkig hebben we al geploeterd door het mulle duinzand met prachtig uitzicht over het beroemde Deadvlei; een surrealistische kleivlakte met eeuwenoude dode kameel- en esdoornbomen (zie kader). Er lijkt geen eind te komen aan de hoogste duinbergketen van de wereld. Vanuit de lucht is nog beter zichtbaar hoe uitgestrekt dit immense oerland is.

Namib Sky Balloon Safaris

Onze piloot heet Dennis Hesemans. Hij is een vrolijke vent met scherpe humor en eigenaar van de organisatie. Dennis zat als 4-jarige kleuter al in een ballon en heeft het varen met de paplepel ingegoten gekregen door zijn ouders die Namib Sky Balloon Safaris in 1991 hebben opgericht. Inmiddels runt hij het bedrijf met zijn vrouw Andreia, dat een belangrijke inkomstenbron vormt voor de lokale gemeenschappen én voor toekomstige generaties. Sinds 2011 kunnen kinderen uit de wijde omtrek naar de Namib Sky Community School – Little Bugs-, is er een naaiwerkplaats opgericht en is er een groente- en fruitkas.  

Stuurvaardigheid

Wanneer Dennis iets bijstuurt of wil dalen of stijgen, gebruikt hij de brander. Als we bijna ongemerkt op een berg stuiten en de andere twee ballonen dichterbij naderen, klinkt er even wat commotie in de mand met 15 passagiers. Maar Dennis weet exact wat hij doet. Met uiterste precisie en een knap staaltje stuurvaardig-heid manoeuvreert hij de ballon langs de top. Het is opvallend stil onderweg. Iedereen lijkt verzonken in zijn eigen gedachten dan wel overmand door het serene uitzicht.

Woestijn champagneontbijt

Al dalend wordt een groep witte stipjes groter en groter. Zijn dat nou gedekte tafels?! “Daar staat jullie champagneontbijt”, zegt Dennis met een grote glimlach. Midden in het niemandsland wacht een heerlijk uitgebreid ontbijtbuffet, een fantastische afsluiting van een onvergetelijke ochtend.

achtergrond Namibië

Het West-Afrikaanse Namibië is met zijn 2,5 miljoen inwoners een van de dunst bevolkte landen ter wereld, met een oppervlakte zo groot als Frankrijk en Engeland bij elkaar. Namibië, dat aan de Afrikaanse zuidwestkust ligt, werd eeuwen onderdrukt door Duits, Brits en Zuid-Afrikaans bewind. In 1990 scheidde Namibië zich pas af van haar buurland.

De Namib woestijn is ruim 80 miljoen jaar oud en met 50.000 km2 het grootste nationale park van Afrika. Eigenlijk bestaat het park uit drie gebieden: de Namib-Naukluft, het Namib Desert Park en het aangrenzende  Sperrgebiet. Laatstgenoemde was de diamanten-concessie van De Beers, sinds 1908 verboden gebied. Nu is het omgedoopt tot een exclusief nationaal park dat voor een zeer beperkt publiek toegankelijk is. 

Sossusvlei

Eén van de highlights van Namibië is zonder twijfel Sossusvlei. Sossus is afgeleid van de Afrikaanse Nama-taal en betekent plaats waar water samenkomt. Vlei staat voor meer. Beiden verwijzen naar de sporadische regens die samenkomen in de Tschauchab Rivier en het water dat blijft staan in de droge vlei. De kleiachtige grond bloeit hierdoor op met diverse gewassen. Het zand van de duinen bestaat grotendeels uit silicium. De rode gloed is afkomstig van een dun laagje ijzeroxide. Via de oostenwind wordt het zand aangevoerd vanuit de Kalahari. Dankzij de koude luchtstroom van de Atlantische Oceaan is plantengroei mogelijk. 

Ook de nabijgelegen Sesriem-kloof is zeker een bezoek waard. Tip: ga aan het einde van de dag, tegen de schemering dan is het een stuk rustiger en heb je de kloof misschien voor jezelf.

Deadvlei

Deadvlei is de zoutpan die zo’n duizend jaar geleden een aftakking vormde van Sossusvlei. Deze plek, met haar gebarsten kleigrond (liam sand), doet denken aan een surrealistisch schilderij van Salvador Dali. Het beklimmen van een van de naastgelegen duinen kost de nodige inspanning, maar het uitzicht over het ‘dode meer’ is spectaculair.

Sossusvlei is weliswaar drukbezocht, maar wie in alle vroegte komt heeft kans om de omgeving en Deadvlei in alle rust in zich op te nemen. Gasten van Wilderness hebben overigens een voorsprong, want de organisatie beschikt over een privé-toegangspoort waardoor het mogelijk is om eerder aanwezig te zijn in het park dan anderen.

Namibië vanuit de lucht

Het blijft niet bij deze ene vlucht, want wie de vele gezichten van Namibië optimaal wil ervaren en in korte tijd lange afstanden wil overbruggen, doet dit het beste vanuit de lucht. Dat is natuurlijk minder duurzaam dan per auto reizen, maar de uitstoot van de kleine Cessna vliegtuigen waarmee we reizen is laag in hun CO2 uitstoot en wordt door Afrikaspecialist Wilderness waarmee we reizen, gecompenseerd door het planten van nieuwe bomen.

Transformaties landschap

De pracht van het landschap toont zich in allerlei vormen en kleuren. Alleen al tussen Sossusvlei en het inwaartse gelegen Damaraland zien we transformaties van eindeloze rode duinen, naar uitgestrekte kuststroken waar uitbundige patronen van drooggelegde rivieren een weg zoeken van zee naar het binnenland.

De droogte is een groot probleem in Namibië, hoewel door klimaatverandering er vaker korte periodes van hevige regenval zijn. Toch liggen de rivieren het grootste deel van het jaar droog. Dieren krijgen veelal alleen water binnen via opstijgende mist dat met behulp van windstromingen vanuit de zee het land binnendrijft. De zee is dus een belangrijke levensader; de woestijn vloeit over in de golvende zee, als een vereniging tussen lichaam en ziel. Samen met de rivieren vormt het een belangrijke corridor voor dieren die tussen de woestijn en de Atlantische kust trekken, zoals vooral bij Skeleton Coast het geval is. ->>

Damaraland

Hoe dichter we bij Damaraland komen, hoe rotsachtiger en ruiger het landschap wordt. De duinen en vlakten hebben plaatsgemaakt voor imposante inactieve vulkaankraters, tafelbergen en glooiende savannes. De golvende, kronkelende bergen lijken vanuit de lucht net een olieverfschilderij, waarbij kringen en kleuren in elkaar overvloeien. Tien jaar geleden bezochten we ook dit minder bekende gebied dat zo’n 200 kilometer boven Swakopmund ligt. Wilderness beheert een concessie van 1500 km2 dat onderdeel uitmaakt van het Palmwag gebied binnen Damaraland. De totale omvang hiervan is 5800 km2, zo’n 450.000 hectare. Er is nauwelijks iets veranderd, de ongerepte natuur regeert en er leven weinig mensen in het immense gebied.

Save The Rhino Trust

Wie Damaraland bezoekt komt naast de natuurpracht vooral om de zwarte neushoorn in actie te zien. Hier kan het nog. De zwarte neushoorn is een van de meest bedreigde diersoorten ter wereld. Er zijn slechts een kleine 5000 wilde exemplaren die in West en Centraal Afrika leven. In de jaren ’70 leefden er in heel Damaraland slechts tussen de 20 en 50 zwarte neushoorns. Ze werden gedood vanwege hun kostbare hoorns. Sinds Wilderness begin jaren 1980 de handen ineensloot met het Save The Rhino Trust (SRT) en het Ministerie van omgeving en toerisme, is er gelukkig veel veranderd voor de neushoorn.

Zero poaching

De populatie is de afgelopen jaren meer dan verdubbeld en dankzij de strakke monitoring en bescherming door onder andere de Wilderness rangers is er binnen de Palmwag-concessie zelfs sprake van zero poaching, oftewel: geen enkele neushoorn is door stropers om het leven gebracht. De dieren die zijn omgekomen zijn gestorven aan een natuurlijke dood; zoals Ben, een dominant mannetje die we tijdens onze vorige trip spotte.

Trots

“We zijn erg trots dat alleen al in onze concessie meer dan 20 neushoorns vrij leven zonder opgejaagd te worden”, vertelt onze gids en neushoornexpert Bernardo Hillary ‘Bons’ Roman (kortweg Bons). Steeds meer locals zien het belang in van natuurconservatie en duurzaam toerisme. Vergeleken met tien jaar geleden zijn er nu meer mensen betrokken bij SRT en Wilderness. Ruim 200 huishoudens uit de wijde omtrek kunnen zichzelf door dit werk onderhouden en geven hun kennis door aan de volgende generaties”, aldus Bons.

Keerzijde is dat het leven door extreme droogte en voedselschaarste steeds zwaarder wordt. Ook hier is klimaatverandering zichtbaar. En ondanks dat er weinig mensen in het gebied leven buiten het park, nemen de aantallen toe. Bons: “Wanneer neushoorns onraad ruiken en hun leefgebied verstoord wordt, dan kan het zijn dat ze migreren naar onze concessie, want hier leven de dieren in alle rust.”

Debutante

De volgende dag ervaren we waar Bons het over heeft. Na uren rijden over hobbelige, kronkelende stoffige paden hebben we het geluk om twee neushoorns op gepaste afstand te observeren. De eerste neushoorn is een zelfstandig mannetje van vier jaar oud- mogelijk een van de laatste nazaten van Ben-, die ons nauwlettend in de gaten houdt.

Twee uur later spot Bons met zijn haviksoog een slapend vrouwtje onder een boom en struikgewas. Deze dame herkennen de rangers en spoorzoekers niet; ze is een debutante in het gebied. Het kan zijn dat ze migreert en neerstrijkt in het park. Als ze langer dan twee maanden blijft, dan behoort ze officieel tot een van de neushoorns van deze concessie. Het is een waardevolle dag voor het SRT-team, want dankzij het duurzame toerisme van Wilderness is het mogelijk om de dieren te blijven monitoren, te registeren en te beschermen. Overigens zijn de neushoorn trackings maximaal vier keer per week, om de dikhuiden zo min mogelijk te verstoren.

Marienfluss & Hartmann’s Valley

Na twee dagen vliegen we verder naar de Marienfluss concessie, gelegen in het noordelijkste en meest afgelegen puntje van Namibië. De bijna saffraanrode heuvels van Palmwag vloeien naadloos over in de uitgestrekte zandvlakten en ruige gebergten. Het uitzicht verveelt geen moment en wanneer ik me laat onderdompelen in alle denkbare tinten bruin en beige, raak ik zonder moeite in een meditatieve stemming.

Aangekomen op de grond van Kunene regio, gaat deze ongerepte natuurkracht onvermoeibaar door. Vanaf de airstrip rijden we een uur door het niemandsland. De Marienfluss en Hartmann’s Valley beslaan samen 350 hectare. Wilderness beschikt in dit gebied als enige touroperator over een eigen lodge. Onze nieuwe gids, Anthan, maakt flink vaart om met de 4-wheel drive auto over de glooiende duinen te rijden. Na een prachtig uitkijkpunt dalen we steil naar beneden. En dan, wanneer we het het minst verwachten, doemt uit het niets de Kunene rivier op. Als een fata morgana zien we tussen al dat zand plots een groene, levendige oase inclusief Makalani palmbomen en metershoge grassen. Het vormt een onwerkelijk schouwspel.

Kunene rivier

De Kunene is de enige permanente rivier in de wijde omtrek en kronkelt 1050 kilometer stroomafwaarts vanuit de bron in centraal Angola. De andere kant van het water komt 45 kilometer verder uit in de Atlantische Oceaan. Dankzij de rivier is er aardig wat bedrijvigheid rondom het water; er leven hier vele vogelsoorten, vissen en krokodillen. Tijdens een relaxt boottochtje vertelt Anthan dat de rivier 12 tot 30 meter diep kan zijn en in delen van het jaar flink buiten z’n oevers kan treden. Door de flinke rotspartijen in het water is het slechts mogelijk om hier met een klein bootje te varen.  

Gewassen

De enige lokale bevolking die regelmatig neerstrijkt aan de Kunene zijn de Angolese Kubare mensen.  We bezoeken een groepje mensen die aan de kant van de rivier diverse gewassen verbouwen zoals maïs, pompoenen en groene bonen. “Zodra de rivier buiten haar oevers treedt, is de grond vruchtbaar. Wanneer het waterpeil vervolgens zakt, zaaien ze de grond in en groeit er binnen een paar weken nieuwe groente”, vertelt Anthan. De mensen zijn vriendelijk en lopen met ons door hun velden heen waar alles dwars door elkaar groeit.

Himba’s

In deze geïsoleerde regio zijn verder alleen de nomadische himba stammen te vinden. In tegenstelling tot veel andere gebieden in Namibië, leven de mensen hier nog grotendeels volgens hun eeuwenoude tradities en gewoonten. Namibië telt ongeveer 15.000 himba’s en in buurland Angola leven er een kleine 5.000. Hun dorpjes, die bestaan uit lemen hutten en veekralen, zijn hoger gelegen gevestigd. Ze zijn bang voor krokodillen en wonen daarom niet in de buurt van de rivier.

Waterpompen

Sommige stammen leven dieper in de vallei en hebben minder contact met de bezoekers van Wilderness, zoals de familie van onze tolk Ricardo. In de woestijn van Marienfluss leven een kleine 500 mensen die met hun vee worden voorzien van water. Sinds 2002 investeert Wilderness in ondergrondse waterpompen en zonnepanelen en die zijn hier ook geïnstalleerd. Mensen uit de hele regio komen hiernaartoe. In drogere tijden (2015-2018), ging er ondanks de watervoorziening veel vee dood. Toch zijn de mensen blij met de pomp; het is een groot verschil voor hen en maakt het leven in de woestijn een stuk gemakkelijker. ->>

Bij aankomst zien we een kudde koeien hun dorst lessen bij een grote waterplaats. Als ze uitgedronken zijn, sprint vervolgens een kudde geiten richting de bak. Als laatste zijn de schapen en de ezels aan de beurt. Het is een komisch gezicht hoe de dieren netjes op hun beurt wachten.

Moro moro

De families zijn niet actief. Het is veel te heet midden op de dag, dus luieren en kletsen ze wat. Sommige vrouwen zitten in een kring onder een boom met hun baby’s en peuters te keuvelen of doen een dutje. Moro Moro (hallo, hoe gaat het?), klinkt het. De vrouwen komen toch een beetje los en gaan later spontaan dansen als ze merken dat we oprecht geïnteresseerd zijn. Het blijft bijzonder dat deze mensen met zo weinig tevreden zijn. Het is een schril contrast met de luxe van Wilderness, maar tegelijkertijd zouden de himba’s wellicht al volledig gemoderniseerd zijn als er geen kleinschalig toerisme zou zijn in deze streek, want zonder water kunnen ze niet overleven.

Hoanib Skeleton Coast

We sluiten deze waanzinnige reis af met het al even geïsoleerde Skeleton Coast en de aangrenzende Hoanib rivier, die 270 kilometer beslaat. De rivier- die het grootste deel van het jaar droog ligt- verbindt Kaokoland en Skeleton Coast. Maar liefst 500 kilometer lang en 40 kilometer breed is de Skeleton kuststrook, berucht vanwege de woeste zee en sterke windstromingen die vele schepen tot zinken brachten. Het ongerepte, rauwe gebied telt 350.000 hectare grond. Het vormt de thuisbasis van 75 procent van de endemische soorten zoogdieren van Namibië die zich hebben aangepast aan de ontberende woestijn.

Woestijnleeuwen

Tijdens onze eerste lange gamedrive zijn er verrassend veel dieren te vinden rondom de drooggelegen Hoanib rivier. We spotten torens giraffen (meer dan vijf exemplaren bij elkaar), diverse antilopen, de zeldzame woestijnolifanten -die wel heel dicht langs de auto’s sloffen- en…. leeuwin Charlie die naarstig op zoek is naar voedsel. Ze ziet er vermagerd uit en heeft aardig wat littekens op haar lijf. Maar Charlie is een goede jager en veerkrachtig. Ook draagt ze een halsband. Charlie is een van de zeldzame woestijnleeuwen die alleen in Namibië voorkomen. Dr. Philip Stander en Dr. Emsie Verweij volgen haar en anderen op de voet door middel van zenders. Met name Philip heeft al sinds 1997 zijn leven toegewijd aan de bescherming, monitoring en wetenschappelijk gedragsonderzoek van de leeuwen.

Geesten van Namibië

Begin jaren ‘90 waren de woestijnleeuwen niet meer dan geesten. Ze waren bijna volledig verdwenen. Uitgeroeid en omgekomen door de harde leefomstandig-heden. Echter vond Philip eind jaren ’90 een troep leeuwen diep in de bush en besloot om hen vanaf dat moment te bestuderen. Ruim drie decennia later is mede dankzij het baanbrekende onderzoek van Philip en de support van onder andere Wilderness, de populatie toegenomen tot ongeveer 100 leeuwen. Het waren er nog een stuk meer, maar er zijn veel van de grote katten gestorven tijdens de pandemie aan vergiftiging of uitputting door droogte en gebrek aan voedsel. Ook neemt het aantal mens-dier conflicten toe. De toekomst van de leeuwen is zorgelijk. Om een woestijnleeuw als Charlie van dichtbij te mogen aanschouwen maakt dan ook diepe indruk. ->>

Dr. Philip Stander heeft samen met het filmechtpaar Will en Lianne Steenkamp een prachtig boek uitgebracht: Vanishing Kings, Lions of the Namib Desert. Lianne komt van origine uit Nederland. Ook zijn er twee bekroonde documentaires over verschenen. De derde film- met onder andere Charlie in de hoofdrol- is in de maak en zal in 2014 verschijnen. Daarnaast hebben ze gezamenlijk de Vanishing Kings Foundation opgericht, waar ook Wilderness met financiële middelen bijdraagt aan onderzoeksapperatuur om de leeuwen zo goed mogelijk te kunnen monitoren.

Emsie Verweij heeft zich sinds 2013 gespecialiseerd in onderzoek naar de bruine hyena. Dit is het eerste officiële dichtheidsonderzoek voor bruine hyena’s in Skeleton Coast, in samenwerking met het ministerie van Milieu en Toerisme. Ook Wilderness ondersteunt haar met apparatuur en faciliteert haar verblijf en werkplaats. Aan gasten geeft Emsie een lezing en op verzoek neemt ze geïnteresseerden mee op pad. 

Dagtocht Skeleton Coast

Een dagtocht naar de kust met terreinwagen levert werkelijk een onvergetelijke ervaring op door het steeds veranderlijke landschap en de vele dieren die we onderweg spotten. Vanuit de levendige Hoanib bedding is het 45 kilometer rijden tot de zee. Hier wisselen grote groene vlakten, ruige rotsen en enorme zandduinen en uitgestrekte kustlijnen elkaar af. Totaal onverwacht stuiten we op een prachtige weelderige oase, midden in het duingebied. Zittend in het zand, mijmerend in gedachten, blijven we ons verbazen over dit onherbergzame land.

Wanneer we onze dag afsluiten met een heerlijke zelfbereide strandlunch, na een bezoek aan lawaaierige zeeleeuwkolonies en hun pasgeboren hulpeloze robben, overspoelt het gevoel van volmaakte voldoening. Gehypnotiseerd door dit mysterieuze landschap lijkt de tijd stil te staan. Dit is het ‘echte’ Afrika: geen stress, geen agenda, geen verplichtingen. In Namibië komt de ziel tot rust.    

Achtergrond Wilderness

Wilderness richt zich al jaren op natuurconservatie, duurzaam toerisme, onderzoek, educatie en op hoogstaande service in hun exclusieve lodges. De luxe zit niet alleen in de werkelijk prachtig ingerichte tenten en lodges, alles sluit qua stijl en ambiance perfect aan op de indruk-wekkende landschappen.  Daarnaast hebben de gidsen uiterst veel kennis over de natuur en zijn het uitstekende spoorzoekers.

Duurzaam toerisme

Daarnaast zet de reisorganisatie zich al sinds eind jaren ’80 in voor duurzaam toerisme in Zuidelijk Afrika met uiteenlopende bijdragen van het Wilderness Wildlife Trust. Het trust richt zich op natuurconservatie, onderzoek, educatie, het runnen van hun eigen anti-poaching management en ondersteunt en betrekt lokale gemeenschappen bij hun projecten. Zo zijn er tientallen projecten die het Trust mogelijk maakt. Maar de relatie is symbiotisch: zonder toerisme geen trust en dus geen conservatie.

Verblijf

De accommodaties van Wilderness zijn werkelijk stuk voor stuk prachtig en de crew is overal even vriendelijk en spontaan. Het eten is van hoog niveau en wordt soms op bijzondere plekken geserveerd. De verblijven gaan volledig op in de omgeving en zijn allen uniek en ingericht met veel natuurlijke en lokale materialen. Reizen met Wilderness is wel een dure aangelegenheid, maar een verblijf is wel all-inclusive (inclusief overnachtingen, transport, eten en drinken en excursies).

Little Kulala

Bij Little Kulala (Sossusvlei) draait het vooral om de luxe van een privé-buitenbad, buiten douche en day bed en prachtige gezamenlijke ruimte midden in de woestijn. De gezamenlijke ruimte, het restaurant, lounge hoek, wijnbar en het grote terras zien er fenomenaal uit.

Desert Rhino Camp

Het compacte Desert Rhino Camp (Damaraland) ademt meer een avontuurlijk safarigevoel. Het basiskamp bestaat uit acht exclusieve tenten, een centrale eet-en ontmoetingsplek en een verkoelend klein buitenbad. Hoogtepunt is een bijzonder bush diner met net gedekte tafels, heerlijke lokale gerechten en vrolijk gezang in click-taal van de medewerkers.  

Serra Cafema

Een verblijf in Serra Cafema voelt als hemel op aarde. De zeven luxueuze canvastenten met rieten dak zijn ruim en zeer smaakvol ingericht met natuurlijke materialen. De accommodaties zijn gebouwd op een verhoogd houten dek, aan de flanken van de rivier met uitzicht op het water. De gebouwen zijn met elkaar verbonden door houten loopbruggen die uitkomen op het restaurant, de bar, lounge- en relaxruimte en een klein zwembad.

Hoanib Skeleton Coast Camp

Ook de setting van Hoanib Skeleton Coast Camp is waanzinnig gelegen in een desolate rotsomgeving. Vanuit de acht grote en-suite tenten die werkelijk prachtig zijn ingericht, en de centrale ontvangst lodge met buitenbad, is de kans groot om wild te spotten. Er is namelijk een kleine waterpoel in de buurt.

PRAKTISCH KADER

Erheen

Het is niet mogelijk om rechtstreeks naar Namibië te vliegen. Lufthansa vliegt via Frankfurt of Parijs naar hoofdstad Windhoek. Via KLM en Ethiopian Airlines zijn ook diverse routes mogelijk. Tickets variëren erg qua prijs, va. 650-2000 euro.

Gezondheid

Voor Namibië is het aanbevolen om te vaccineren voor DTP (Difterie, Tetanus en Polio) en Hepatitis A (besmettelijke geelzucht). Malaria komt nauwelijks voor in de woestijnen van Namibië. Voor een bezoek aan wildpark Ethosa is het wel verstandig om Malariapillen te slikken. Informeer bij een verblijf langer dan twee weken bij de GGD.