Dos Winkel begon ruim dertig jaar geleden met duiken. Hij was als natuurfotograaf zeer onder de indruk van de voor hem nog onbekende kleurrijke en zeer diverse onderwaterwereld. Inmiddels heeft hij op allerlei plekken in de wereld gedoken en het bijzondere leefgebied vastgelegd met zijn camera. In deze photo story vertelt hij het verhaal achter een wel heel bijzonder zeedraakje.
Tekst en fotografie: Dos Winkel | Tekstbewerking: Angelique van Os
Er is een ‘LSD’ die niet schadelijk is voor de gezondheid. Deze soort is zelfs zeer zeldzaam. We hebben het niet over drugs, maar over een zeedraakje: de Leafy Sea Dragon (Phycodurus eques). Dit is een zeer zeldzaam lid van de zeepaardjes-familie (Syngnatidae). Dit zeedraakje leeft alleen in de gematigde wateren van de zuidkust van West-Australië en Zuid-Australië. Deze prachtige, maar ongrijpbare wezens gedijen goed waar watertemperaturen variëren van 12°C tot 20°C, en planten in plaats van harde koralen bevolken de onderwateromgeving.
Bijzondere fotosessies zeedraakje
De Nederlandse maar in Vlaanderen wonende onderwaterfotograaf Dos Winkel had het voorrecht dit ongelooflijke zeedraakje en zijn ‘neef’ de Weedy Sea Dragon, te vinden en te fotograferen. Die bijzondere ‘fotosessies’ hadden plaats tijdens zijn verblijf op de duikschool van Jim en Josie Thiselton op Kangaroo Island (KI), ten zuiden van Adelaide. Dit is de grootste stad van Zuid-Australië. Dos vertelt over zijn ervaring: “Veel duikers hebben van de LSD gehoord, maar weinigen hebben er ooit een in het wild gezien. Het zeedraakje heeft bladachtige aanhangsels op zijn snuit, kop en lichaam en het is buitengewoon goed gecamoufleerd tussen de algen en het zeewier.”
LSD-Expert
Dos Winkel vertelt dat Jim Thiselton een van de weinige praktische LSD-experts is in Zuid-Australië. Hij en Josie bieden sinds februari 1991 duiksafari’s aan op Kangaroo Island. Jim bezoekt regelmatig zijn LSD-vrienden en documenteert belangrijke details zoals gedragsveranderingen, een zwanger vrouwtje of een mannetje met eieren. Jim herkent de meeste van zijn LSD’s onmiddellijk en noemt er zelfs een paar bij naam. Hij garandeert zijn duikers dat hij binnen twee dagen een LSD zal vinden, of twee dagen gratis duiken. Dos: “Het kostte Jim precies twintig minuten tijdens mijn eerste duik om mijn eerste LSD ooit te lokaliseren! Hoewel ik wist hoe deze buitengewone vis eruit ziet, was ik helemaal verbaasd om hem in zijn natuurlijke omgeving te zien leven. Dit prachtige diertje ziet er totaal anders uit dan andere zeepaardjes, behalve de Weedy Sea Dragon Phyllopteryx taeniolatus), die ook in dezelfde wateren te vinden is.
Gecamoufleerd
Dos Winkel pauzeert even en vervolgt: “Eens, terwijl ik me concentreerde op de eieren van een mannelijke LSD, werd ik afgeleid door een jonge zeeleeuw die recht in de lens keek. Toen ik na een paar seconden weer naar het zeepaardje zocht, kon ik hem enkele minuten niet vinden, hoewel hij zich op precies dezelfde plek bevond. Ze zijn goed gecamoufleerd. De LSD is ongeveer 40 centimeter (16 inch) lang. Het lichaam is groenachtig geel met witte balken, omzoomd met dof rood en het hoofd heeft duidelijke witte aftekeningen waardoor het een beetje gemakkelijker te zien is.”
Geduld wordt beloond
Hoewel het lastig is om een LSD te vinden, het is veel gemakkelijker dan het maken van een foto. Zoals de meeste zeepaardjes en vissen, draaien ook deze dieren hun hoofd snel weg van de camera zodra je binnen het schietbereik komt. Daarom moet de fotograaf zo lang mogelijk bij de vis blijven, zonder te veel te bewegen of te blazen. Meestal ontspant de draak na twintig à dertig minuten en begint hij zich te voeden met kleine mysidegarnalen of zogenaamde zeeluizen. De voeractie bestaat uit snelle voorwaartse of neerwaartse bewegingen van het hoofd. Alleen tijdens het eten is het mogelijk om foto’s te maken. Als je als fotograaf het gedrag herkent van dit dier, dan is het gemakkelijker anticiperen op zijn bewegingen. Geduld wordt beloond met ongebruikelijke foto’s van dit meest opmerkelijke wezen.”
Lensgebruik
Dos Winkel gebruikte een 20 mm-lens om de LSD vast te leggen in de omgeving van algen en onkruid. In tegenstelling tot koraalriffen, die voornamelijk dierengemeenschappen zijn, is de onderzeese wereld in gematigde wateren gevuld met planten. In de Zuid-Australische wateren zijn meer dan 2000 plantensoorten geïdentificeerd! Na twee dagen ging hij over op een 28-70 mm lens voor close-ups.
Na een week fotograferen had Dos Winkel het gevoel het LSD-gedrag voldoende te begrijpen om met macrofotografie te beginnen. Hiervoor gebruikte hij zijn favoriete 105 mm lens.
Broedplek
Het vrouwtje legt tussen de 100 en 350 eieren en hecht ze als ‘broedplek’ aan de voor-onderkant van de staart van het mannetje, waar ze worden bevrucht. Deze ‘broedplek’ bestaat uit kleine verhevenheden die het mannetje ontwikkelt tijdens het broedseizoen van augustus tot maart, zo vertelt Dos Winkel. “Elke verhevenheid bevat één ei dat zuurstof ontvangt via de bloedvaten van deze verhevenheden. Meestal groeien er kleine algjes op de eieren om ze zo te camoufleren. Dit is nodig omdat de eieren voor veel vissen een delicatesse zijn.”
Dos Winkel vertelt dat het mannetje de eieren draagt voor een periode van 47 tot 50 dagen, totdat de mini-zeedraakjes tevoorschijn komen. “Terwijl ik de 105 mm lens gebruikte, vond Jim een mannelijke Leafy Sea Dragon met eieren. Hoewel veel van de baby’s al waren vertrokken en lege ‘bekertjes’ hadden achtergelaten, waren er nog een paar embryo’s binnen die zich een weg naar buiten vochten. Ik heb wat foto’s kunnen maken (zoals hieronder te zien) waarop de bijna geboren baby’s duidelijk te zien zijn.”
Weedies
Uit aquariumobservaties blijkt dat de baby’s de eerste twee of drie dagen worden ondersteund door hun dooierzak en vervolgens op klein zoöplankton moeten jagen. Helaas worden de meeste LSD-baby’s snel opgegeten door andere vissen. Naar schatting overleeft slechts 1 à 2 procent in het wild tot volwassenheid. Jim heeft ook wat Weedy Sea Dragons (WSD) voor Dos Winkel gevonden. “Ze zijn, net als de LSD, totaal anders dan andere zeepaardjes, met verbluffend mooie kleuren. Ze lijken qua grootte en gedrag op de LSD. De meeste ‘Weedies’ die we vonden waren mannetjes met eitjes.
Bedreigd
Dos licht toe dat het zeegras en de zeewiergebieden van West-Australië en Zuid-Australië steeds meer worden bedreigd door vervuiling, overmatige afvloeiing van kunstmest en stroperij. Dos: “Hoewel zeedraken ‘bescherming krijgen’ van de visserijwetgeving in de meeste staten, vangen gewetenloze ‘verzamelaars’ veel van deze prachtige wezens op voor verkoop aan particulieren aquariumbezitters tegen exorbitante prijzen! Veel zeedraken sterven op weg naar de oppervlakte, omdat ze niet kunnen decomprimeren. Bovendien is er vrijwel geen informatie over de omvang van de populatie en de legale en illegale opname die een verstandig beheer van deze vissen vrijwel onmogelijk maakt (Tony Flaherty, 1996). De druk voor de internationale handel in zeepaardjes en zeenaalden voor het aquarium en de Aziatische handel in medicijnen neemt toe (Vincent, 1996).”
Kangaroo Island
Voor de avontuurlijke duiker- annex onderwaterfotograaf biedt Kangaroo Island een unieke kans om deze ongewone en prachtige zeedraken in hun natuurlijke omgeving te zien en te fotograferen. Dos Winkel praat met groot enthousiasme over Jim en Josie. “Het zijn perfecte gastheren en Gum Valley Retreat is een prachtig pension. Je verblijf op Kangaroo Island zal een onvergetelijke ervaring zijn. “Ik zou het ten zeerste aanbevelen om nog een week aan land te blijven om te genieten van het natuurschoon en het wildlife zoals kangoeroes, wallaby’s, buidelratten, Koala’s, Australische zeeleeuwen, pelsrobben uit Nieuw-Zeeland en prachtige vogels.” Daarnaast is er nog het ruige landschap. En sinds 11 april 2000 is de Leafy Sea Dragon het maritieme embleem van Zuid-Australië.
Erheen
Om bij Kangaroo Island te komen, kun je een korte rechtstreekse vlucht nemen vanaf Adelaide naar Kingscote en vandaar doorreizen naar de bestemming. Een andere optie is om een vaak ruige veerboottocht maken vanaf Cape Jervis, dat op anderhalf uur rijden ligt ten zuiden van Adelaide. De kosten zijn ongeveer hetzelfde, maar je hebt vervoer nodig van en naar de twee luchthavens.
Jim en Josie halen hun bezoekers meestal op, omdat de duikschool eigenlijk een moeilijk te vinden boerderij is.
Diving Safaris boot
De Diving Safaris-boot is een sierlijke 15 meter lange tweemotorige catamaran, die plaats biedt aan maximaal twaalf personen. Volgens Dos neemt Jim nooit meer dan zes duikers mee op safari. Er zijn vier ruime hutten, een badkamer met douche met warm water en een volledig uitgeruste keuken. Het duikschema is afgestemd op de behoeften en mogelijkheden van de gast. Van meerdaagse duiken met overnachting op de boot, tot losse duiken. Ook is het mogelijk om nachtduiken te maken. Vanwege het koude water wordt een wetsuit van 8 mm of een droogpak aanbevolen.
Informatie over Kangaroo Island duiksafari’s: actief in KI-wateren van november tot begin mei van elk seizoen. Live-aboard en rondleidingen over land beschikbaar.
Referenties
DeagonSearch (inclusief Tony Flaherty, 1996 en Vincent 1996).
Achtergrond Dos Winkel
Tijdens zijn duikcarrière zag Dos Winkel op vele plaatsen in de wereld de enorme achteruitgang van de mariene wereld, zoals de enorme afname van de grotere vissoorten, zoals haaien, tonijnsoorten en de zwaardvis. Elf jaar geleden besloot hij te stoppen als orthopedisch fysiotherapeut en zich volledig aan oceaanbescherming en aanverwante ecosystemen te gaan wijden.
Dos richtte de non-profitorganisatie Sea First Foundation op. Deze organisatie richt zich op het welzijn en educatie van de oceaan. Er zijn lessen op Nederlandse, Belgische en Spaanse scholen en universiteiten, evenals lezingen voor allerlei organisaties, van duikclubs tot Rotaries. Daarnaast zijn er naast talloze koffietafelboeken over de schoonheid van het onderwaterleven, ook diverse andere, deels wetenschappelijke boeken verschenen, zoals Wat is er mis met vis en visolie, De Huilende Zee en – voor kinderen – Het ALFABET van de Zee.
